Over legsels

Over legsels

Margot de Kam | donderdag 13 april 2023

Vogelwaarnemers spreken van eerste legsels, soms tweede, of derde, en ook van vervolglegsels en nalegsels. Wat betekenen die begrippen?




Slechtvalken hebben geen tijd voor tweede legsels

Een eerste legsel is duidelijk: het eerste legsel van het seizoen. Een tweede legsel komt bij slechtvalken nooit voor. Van een tweede legsel spreekt men pas, als het eerste legsel kuikens heeft voortgebracht en er tijd is voor een nieuw legsel in het broedseizoen. Sommige uilen en duiven bijvoorbeeld brengen meerdere legsels tot aan uitvliegen groot in een broedseizoen.

Bij slechtvalken is die tijd er nooit, simpel omdat het bebroeden van een slechtvalkei en het grootbrengen van de jongen al minstens 3 à 4 maanden duurt. Bovendien gaan slechtvalken wanneer ze broeden iets sneller ruien dan wanneer ze nog niet broeden. En rui en voortplanting gaat niet samen. Als de hormonen die de rui inluiden intreden, zijn de voortplantingshormonen weggevloeid.



Vervolglegsel

Als een legsel tijdens de leg verloren gaat, dus nog een onvolledig legsel is, en er komen daarna dan opnieuw eitjes, dan noemt men het een vervolglegsel.



Nalegsel

Als een legsel compleet is én bebroed wordt en kapot gaat en er komen nieuwe eitjes dan heet dat een nalegsel. Dit is wat er in Amsterdam is gebeurd. De eitjes die kapot gingen werden bebroed, al was het maar 1 of 2 dagen, het legsel was compleet. Het nieuwe legsel is dus een nalegsel. Helaas is er al een ei van gesneuveld. We moeten afwachten wat er van dit legsel komt.



Late eerste legsels

In bovenstaande afbeelding een overzicht van late legsels waar wél nog gezonde jongen uitvlogen. En van niet gelukte broedpogingen in De Mortel.



Als er bij slechtvalken De Mortel nog een legsel zou komen, zou dit een laat legsel zijn. En, omdat we nog geen eieren zagen dit jaar van vrouw 4NL, zou dat dan wel een eerste legsel zijn. Maar de kans hierop is miniem.

Als we late eerste legsels in Nederland vergelijken in de afgelopen 11 jaar via de Slechtvalken Nestkalender,- met dank aan Ingrid Brouwer die deze gegevens al jarenlang nauwgezet bijhoudt-, dan valt op dat in vrijwel alle gevallen er een territoriumwissel was. Ofwel het vrouwtje ofwel het hele koppel werd in dat seizoen verjaagd. In 1 geval weten we niet zeker wat er was.

Kijken we naar het verleden van De Mortel, ook gearchiveerd bij VWGGemert/ringgegevens, dan zien we 1x een laat legsel in 2013. Toen was daar een strijd tussen vrouw 2OR en VV. Het jaar voorafgaand streden deze dames ook, en was 2OR de winnaar van de kast, maar tot een succesvol broedsel kwam het toen niet.

In 2018 mislukte het broedsel daar ook, evenals in 2022, in beide gevallen was er territoriumstrijd en wissel van de vrouw.

Nu, 2023 is de nieuwe vrouw weer gekoppeld aan een nieuwe man sinds 10 maart. De oude man is 5 maart verdreven. De nieuwe vrouw 4NL is hier sinds juni vorig jaar en had dus nog geen legsel hier.



Is het zo dat een nieuw koppel soms wat extra tijd nodig heeft?  In normale gevallen begint de baltstijd al in januari wat meestal in maart tot een legsel lijdt. Maar..de tijd vliegt en de hormonen staan onder invloed van het daglicht. Eind december betekent dat dat de voortplantingshormonen beginnen te tieren. Eind april/begin mei treedt, onder invloed van nog langer daglicht, de rui in. En de rui staat hormonaal precies in een andere richting dan de hormonen die balts en voortplanting mogelijk maken.